دخانیات، به عنوان بزرگ‌ترین عامل مرگ و میر در قرن بیستم، موجب شده است که هر سال یک صد میلیون نفر از مردم جهان جان خود را در اثر مصرف آن از دست بدهند. چنانچه روند مصرف دخانیات به همین ترتیب ادامه یابد؛ در قرن بیست و یکم تا یک میلیارد نفر به علت ابتلا به بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست خواهند داد.
دخانیات فقط منحصر به سیگار نیست، بلکه هر ماده و یا فرآورده‌ای که تمام یا بخشی از ماده خام تشکیل دهنده آن، گیاه توتون و یا تنباکو یا مشتقات آن باشد جزو دخانیات محسوب شده و همان خطرات مصرف سیگار را به دنبال دارد. بنابراین توتون و تنباکوی مورد استفاده در پیپ، قلیان، چپق و یا مواد دخانی بدون دود نظیر تنباکوی جویدنی، مکیدنی و یا استنشاقی نیز ماده دخانی محسوب می‌شوند. توتون همراه با کاغذ و فیلتر و برخی افزودنی ها، مواد تشکیل دهنده اصلی سیگار هستند. سوختن این مواد با هم موجب پدید آمدن بیش از 7000 ماده سمی و 70 ماده سرطان‌زا می‌شود. شواهد علمی نشان می‌دهد که مصرف انواع محصولات دخانی(شامل سیگار، پیپ و قلیان) به هر شکلی مضر بوده و باعث مرگ و میر و ناتوانی می‌شود.
سیگار
سیگار پر مصرف‌ترین انواع مواد دخانی در سراسر جهان است و آمار افراد سیگاری بخصوص در بین نوجوانان همچنان رو به افزایش است. مواد سمی و سرطان‌زای موجود در دود سیگار و قلیان دارای انواع پرشماری از مواد شیمیایی است که اثرات سوء شدید بر روی اندام‌های مختلف بدن دارند.
آیا می‌دانید هر سال چقدر برای دخانیات هزینه می‌شود؟
علاوه بر آثار زیان بار مصرف سیگار بر بدن، هزینه‌های اقتصادی مصرف دخانیات نیز یکی از آثار سوء مصرف آن محسوب می‌شود. بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت سالانه بیش از 10 هزار میلیارد دلار برای دخانیات در جهان هزینه می‌شود. مطابق گزارش بانک جهانی و سازمان جهانی بهداشت بین دو تا سه برابر هزینهٔ مصرف دخانیات، صرف درمان بیماری‌های ناشی از مصرف آن می‌شود. برای نمونه، در ایران، با درنظر گرفتن حداقل 10,000,000 نفر سیگاری هزینهٔ مصرف یک سال سیگار 12 تریلیون و شش صد میلیارد تومان برآورد می‌شود، درحالی که هزینه درمان در کشور 24 تا 36 تریلیون تومان در سال است.
در ادامه پیشنهاد می‌شود با مطالعه کتاب درسی خود و مشاهده فیلم‌های آموزشی، به سوالات زیر پاسخ دهید.
- با توجه به فیلم مربوط به سیگار و سرطان، بر اساس مشاهدات و اطلاعات خود، درباره مواد موجود در سیگار و بیماری‌ها و سرطان‌های ناشی از مصرف سیگار گزارشی تهیه و به کلاس ارائه کنید.
- با توجه به فیلم هزینه مصرف سیگار در خانواده، درصورت وجود فرد سیگاری در خانواده و یا نزدیکان خود، هزینه مصرف روزانه، ماهانه و یک سال مصرف سیگار او را محاسبه کنید.
- با توجه به فیلم عوامل مؤثر بر نوجوانان در پرهیز از سیگار (به خاطر زندگیم)، دلایل شما برای پرهیز از مصرف دخانیات چیست؟
فیلم‌های این مطلب با فعالیت‌های کتاب درسی سلامت و بهداشت پایه دوازدهم مرتبط می‌باشد.
- فیلم سیگار و نقش آن در ابتلاء به انواع سرطان - فعالیت (گفت و گوی گروهی) صفحه 130
- فیلم هزینه مصرف سیگار در خانواده - فعالیت (گفت و گوی گروهی) صفحه 132
- فیلم عوامل مؤثر بر نوجوانان در پرهیز از مصرف سیگار (به خاطر زندگیم) - فعالیت (انفرادی در کلاس) صفحه 134