بیشتر انواع ویروس‌های سرماخوردگی و آنفلوانزا از طریق تماس مستقیم منتشر می‌شوند. با آغاز فصل پاییز باید مراقب بیماری‌های شایع این فصل ازجمله سرماخوردگی و آنفلوانزا باشید. پیشگیری از این بیماری‌ها مهم‌ترین اقدام برای حفظ سلامتی در فصول سرد سال به شمار می‌رود.
با شروع فصل سرما، بیشتر مردم با استفاده از واکسن آنفولانزا، سعی می‌کنند از بروز سرماخوردگی و آنفولانزا جلوگیری کنند. امّا زدن واکسن تنها راه ایمن کردن بدن نیست، با اجرای توصیه‌هایی نه‌تنها با افزایش مقاومت سیستم ایمنی، مانع ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوید، بلکه همواره از بدنی سالم و قوی برخوردار خواهید بود. برای پیشگیری از آنفلوانزا به‌ویژه آنفلوانزای نوع آ با نسخه ویروسی H1N1 روش‌های متنوع و بدون هزینه‌ای وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
واکسیناسیون
از آنجا که شیوع ویروس آنفلوانزا تا اواسط بهار همچنان ادامه دارد، پس هنوز هم برای تزریق واکسن آنفلوانزا دیر نشده است.
مصرف رژیم غذایی متعادل
بنا بر اعلام دانشکده پزشکی دانشگاه «هاروارد»، رعایت شیوه زندگی سالم بهترین راه برای تقویت سیستم ایمنی بدن و درنتیجه جلوگیری از ابتلا به انواع آنفلوانزا است.
ورزش منظم
ورزش نه‌تنها سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود بلکه طبق تحقیقات اخیر ورزش کردن و تحرک بدنی کافی باعث بهبود تأثیر واکسن آنفلوانزا می‌شود.
شستن مرتب دست‌ها
برای اینکه از انتشار و ورود میکروب‌ها به بدن جلوگیری کنیم باید دست‌های خود را به طور مرتب بشوییم. بنا بر اعلام مرکز کنترل و پیشگیری امراض آمریکا، ۸۰ درصد بیماری‌ها از راه دست‌های آلوده منتقل می‌شوند.
همراه داشتن محلول ضدعفونی‌کننده دست
هنگامی که به آب و صابون دسترسی ندارید محلول‌های ضدعفونی‌کننده یا دستمال‌های الکلی گزینه مناسبی برای ضدعفونی کردن دست‌ها هستند.
پرهیز از مالیدن دست‌ها به صورت
ویروس آنفلوانزا معمولاً از راه مخاط و غشاء چشم، بینی و دهان وارد بدن می‌شود. اگر قصد دارید صورتتان را لمس کنید حتماً قبل از مالیدن دست به صورت آن‌ها را خوب بشویید تا بدین ترتیب احتمال انتقال میکروب‌ها به صورت خود را به حداقل برسانید.
مراقبت به هنگام استفاده از وسایل مشترک
دستگیره‌های در، نرده‌ها، دسته‌های صندلی، سطح روی پیشخوان‌ها و نوشت‌افزارها بدون شک آلوده به انواع میکروب‌ها هستند. پس بعد از تماس با آن‌ها بلافاصله دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. ویروس آنفلوانزا قادر است بیش از ۴۸ ساعت در خارج از بدن انسان به حیات خود ادامه داد. پس هر وسیله‌ای که دست دیگران به آن خورده باشد، در معرض آلودگی است.
پرهیز از تماس با مبتلایان به آنفلوانزا
از تماس نزدیک با مبتلایان به آنفلوانزا اجتناب کنید. این تماس می‌تواند حتی یک دست دادن معمولی باشد. اگر ناچارید با آن‌ها در تماس باشید پس از آن، حتماً دست‌هایتان را به دقت با آب و صابون بشویید. به نظر می‌رسد اکنون دیگر اهمیت شست‌وشوی دست‌ها را به خوبی درک کرده باشید.
پرهیز از استعمال دخانیات
استعمال دخانیات نیز عامل تخریب مژک‌ها و مخاط مجاری تنفسی است که از ورود باکتری‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها به بدن جلوگیری می‌کنند و همین امر خطر ابتلا به آنفلوانزا تشدید می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی، بدن را در مقابل باکتری‌ها، ویروس و ... محافظت می‌کند، هرچه مقاومت آن بالاتر باشد، درصد ابتلا به امراض کمتر است، در اینجا به پنج نکته جهت افزایش سیستم ایمنی بدن اشاره می‌کنیم:
- بهداشت خانواده
- برنامه غذایی
- مکمّل‌های غذایی
- خواب کافی
- کاهش استرس و اضطراب
گام اوّل: بهداشت خانواده – شستن دست‌ها کافی نیست
ویروس آنفولانزا مثل سرماخوردگی نه‌تنها از راه تنفس منتقل می‌شود، بلکه از طریق تماس دست و صورت با هر فرد یا جایی که آلوده باشد، ما را تهدید می‌کند. دست‌های خود را حتماً قبل از تماس آن با چشم، بینی، دهان، بشویید. از صابون‌های ضد باکتری مصرف نکنید، چرا که چربی طبیعی موجود در پوست را که خود نوعی محافظ محسوب می‌شود را از بین می‌برد.
ازآنجایی‌که صابون به‌تنهایی، تمام میکروب‌ها را از بین نمی‌برد، برای بالا بردن سطح بهداشت خانواده، بهتر است از مراکز درمانی و داروخانه، صابون‌های بهداشتی مخصوص ضدعفونی‌کننده تأییدشده را تهیّه کنید. این مواد بهداشتی، علاوه بر از بین بردن تمام ویروس‌ها و میکروب‌ها، سیستم ایمنی پوست را نیز به مخاطره نمی‌اندازد. باید بدانید که این میکروب‌ها با تماس دست با سوراخ گوش و نواحی آن، دهان، سوراخ‌های بینی و گوشه‌ی چشم به داخل بدن سرایت می‌کنند، بنابراین ابتدا کف صابون را به نوک انگشتان و ناخن‌ها بزنید، این نواحی مرکز تجمع بیشتر ویروس‌ها و میکروب‌ها هستند. در صورت تمیزی کامل ناخن و نوک انگشتان و تمام دست، خودبه‌خود از انتقال یا میزبان بودن بیماری آنفولانزا جلوگیری می‌کنیم.
گام دوّم: برنامه‌ی غذایی
با یک برنامه غذایی شامل انواع گروه‌های غذایی (پروتئین، ویتامین، املاح معدنی، ...)، مثل گوشت قرمز، گوشت سفید (مرغ، ماهی)، میوه‌ها، سبزیجات، می‌توانید سیستم ایمنی خود را تقویت کرده و سلامتی خود را کنترل کنید.
با کنترل قند خون، می‌توانید از بروز بسیاری از امراض جلوگیری کنید، با کاهش مصرف شکر و قند، همچنین مواد غذایی حاوی قند طبیعی زیاد، مثل ماکارونی، برنج، سیب‌زمینی، نان، در صد قند خون خود را در حد نرمال نگاه‌دارید. متأسفانه، امروزه مواد غذایی فوق، حجم زیادی از برنامه غذایی مردم را شامل می‌شود. می‌توانید با راهنمایی کتاب‌ها و منابع، رژیم مناسبی را انتخاب و سلامتی خود را کنترل کنید.
آب: چند بار تا به حال شنیده‌اید که باید روزانه حداقل ۸ لیوان آب بخورید؟ شاید هر روز این جمله به گوشتان بخورد. این کار به بدنتان بسیار کمک می‌کند. سیستم بدنتان را شستشو می‌دهد و برای حفظ یک رژیم غذایی سالم و سلامتی‌تان لازم است.
گام سوّم: مکمّل‌های غذایی
ازآنجایی‌که سیستم گوارشی و باکتری‌های مفید داخل روده، نقشی اساسی در سیستم ایمنی بدن را ایفاء می‌کند، با استفاده از مکمل‌های غذایی مؤثر بر این سیستم، می‌توانید سیستم دفاعی بدن را افزایش دهید که شامل:
مصرف قارچ: قارچ موجب افزایش فعالیت سلول‌های عامل ایمنی بدن می‌شوند. ترکیب قارچ با خاصیت ایمن‌سازی بدن به همراه پروبیوتیک‌ها تأثیر بسزایی در تقویت سیستم دفاعی بدن خواهد داشت.
روغن ماهی: مطالعات نشان داده است که وجود اسیدهای آمینه امگا ۳ موجود در روغن ماهی، با احیای سلول‌های دفاعی بدن، سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند. روغن ماهی سرشار از ویتامین د و آ می‌باشد و ازآنجایی‌که کمبود ویتامین آ (کنترل‌کننده عدم نفوذ ویروس در بدن) یکی از دلایل عمده‌ی ابتلا به آنفولانزا محسوب می‌شود، مصرف آن موجب مقاومت بدن در برابر این بیماری خواهد شد. با مشورت پزشک می‌توانید در مدت کوتاهی از نوعی ویتامین آ پادتن، استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف خارج از توصیه پزشک از این پادتن، اثرات سمی در بدن خواهد داشت.
روغن نارگیل: روغن نارگیل به دلیل دارا بودن مقدار زیادی اسید لاریک، ضد میکروب، ضدویروس، ضد انگل، ضد سموم می‌باشد؛ بنابراین به‌نوعی مصرف آن مانعی بزرگی در مقابل آنفولانزا خواهد بود.
دیگر مکمل‌ها: گیاهان سنّتی و ادویه‌ها، مثل سیر، زنجبیل، پونه کوهی، ... نیز می‌تواند در افزایش سیستم ایمنی بدن مفید باشد.
ویتامین سی: مصرف روزانه ۳ تا ۴ گرم ویتامین سی (معادل ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلی‌گرم)، طی سه وعده در روز، (به‌خصوص در ۲۴ ساعت اولین روز سرماخوردگی)، بدن را در برابر ویروس آنفولانزا محفوظ می‌دارد. با شروع فصل سرما با محاسبه میزان ویتامین موجود در برنامه غذایی خود، می‌توانید مقدار ویتامین سی لازم را کنترل کنید. در صورت تمایل به استفاده بیشتر با پزشک مشورت کنید.
گام چهارم: خواب کافی
عدم خواب کافی همواره یکی از عوامل مهم در کاهش ایمنی بدن و ابتلا به امراض می‌باشد. طبق مطالعات جدید، عواملی چون مقدار ترشح هورمون‌ها، سوخت‌وساز بدن و کورتیزل، در کیفیت و داشتن یک خواب راحت مؤثرند. عدم ترشح مناسب هورمون‌ها و اختلال در متابولیسم بدن، یکی از دلایل اختلال در سیستم ایمنی بدن و حتّی ایجاد سرطان محسوب می‌شود.
ساعت خواب در شب بسیار مهم است، چرا که در ساعاتی خاصی از شب در خواب، غدد مربوطه ترشحات لازم را انجام می‌دهند، طبق تحقیقات انجام شده، خواب قبل از نیمه‌شب، موثّرتر از خواب بعد از آن است. بهترین ساعات خواب، در تابستان و بهار، از ۹ تا ۱۰ و در پاییز و زمستان، ۸ تا ۹ است. در واقع، خواب و استراحت کافی، ارزان‌ترین راه حفظ سلامتی است.
گام پنجم: کاهش استرس
طبق آخرین آمار، استرس و اضطراب، عامل اصلی شش بیماری مرگ‌آور، شامل، سکته قلبی، سرطان، بیماری‌های ریوی، اختلال و تورم کبد، تصادفات و خودکشی اعلام شده است. علاوه بر موارد فوق، استرس مستقیماً سیستم دفاعی بدن را تضعیف و منجر به بیماری عفونی و بروز حساسیت‌ها می‌شود.
بیشتر استرس‌ها منشأ روانی و روحی دارند، بنابراین با متعادل کردن فعالیت‌های جسمانی، کاری و حتی ورزش، می‌توانید آرامش بیشتری را کسب کنید. در صورتی که در هر کدام از موارد فوق، بیش از حدّ پیش بروید، ناخودآگاه سیستم ایمنی خود را تضعیف و درنتیجه سلامتی خود را تحت خطر قرار می‌دهیم. سعی کنید با مروری بر برنامه‌های خود، اشتباهات را پیدا و اصلاح کنید. هیچ چیزی جای سلامتی را نمی‌گیرد.
توصیه ما این است که اگر به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی امروزی، قادر به اجرای تمامی پنج راهکار فوق نیستید، حداقل بهداشت را رعایت کرده، البته لازم به ذکر است با رعایت آن‌ها نه‌تنها مانع بروز و ابتلا به آنفولانزا خواهید شد، بلکه همه جوانب سلامتی خود را تا آخر عمر تضمین می‌کنید.