معمولاً در فصل‌های سرد سال تمایل افراد به خوردن غذاهای مقوی و پرانرژی بیشتر می‌شود، اما مسئله‌ای که فکر خیلی‌ها را درگیر می‌کند، این است که چگونه می‌توان این کالری‌های اضافه را سوزاند.
یکی از راهکارهایی که در این زمینه مطرح می‌شود ورزش کردن در هوای سرد است. مطالب زیادی پیرامون این راهکار غیرعلمی در مجلات، روزنامه‌ها و وب‌سایت‌های مختلف وجود دارد. درست است که بدن ما در سرما، انرژی بیشتری مصرف می‌کند تا گرم بماند، اما متأسفانه ورزش کردن در سرما آن‌طور که بعضی مجلات و رسانه‌ها می‌گویند تأثیر خاصی بر سوزاندن کالری‌ها ندارد. قبل از اینکه توضیح بدهم چرا این‌طور است، می‌خواهم به توضیح این نکته بپردازم که چرا برخی حس می‌کنند سرمای محیط بر سوزاندن بیشتر کالری تأثیرگذار است.
بدن برای گرم ماندن در هوای سرد، انرژی بیشتری مصرف می‌کند.
وقتی هوا سرد باشد، بدن تولید گرما می‌کند، به این فرآیند، گرمازایی در بدن (thermogenesis) می‌گویند (معمولاً وقتی دما زیر صفر درجه سانتی‌گراد است این فرآیند اتفاق می‌افتد، البته گاهی هم در صورتی که فرد لباس نازک پوشیده باشد، در دماهای بالاتر گرمازایی بدن آغاز می‌شود).
یک راه گرمازایی در بدن، لرز است. ماهیچه‌ها با حرکات غیرارادی خودشان تولید گرما می‌کنند و دمای بدن را در محدوده طبیعی آن (37 درجه سانتی‌گراد) نگه می‌دارند. راه دیگر گرمازایی در بدن فعال شدن چربی‌های قهوه‌ای است. چربی‌های قهوه‌ای لایه‌های چربی هستند که کار اصلی آن‌ها تولید گرما در بدن است. برخلاف چربی‌های سفید که وظیفه ذخیره گرما برای گرم نگه‌داشتن بدن را بر عهده دارند، کار چربی‌های قهوه‌ای سوزاندن کالری برای تولید گرماست.
چربی سفید و قهوه‌ای را می‌توان به ترتیب به کامیون حمل سوخت و ماشین مسابقه‌ای تشبیه کرد. هر دو سوخت (چربی) دارند ولی کامیون حمل سوخت (چربی سفید) آن را برای استفاده در آینده ذخیره می‌کند و ماشین مسابقه‌ای (چربی قهوه‌ای) سوخت را برای سوزاندن می‌خواهد.
لرز و فعالیت چربی‌های قهوه‌ای مصرف انرژی در بدن را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند در هوای سرد کالری بیشتری بسوزانید.
خود فعالیت ورزشی گرمای زیادی تولید می‌کند.
نکته اصلی اینجاست که گرمازایی در بدن فقط زمانی اتفاق می‌افتد که بدن واقعاً احساس سرما کند. وقتی در هوای سرد ورزش می‌کنید، خود فعالیت فیزیکی گرمای کافی را برای بدن ایجاد می‌کند و درنتیجه بدن نیازی به فرآیندهای گرمازایی مثل لرز و فعالیت چربی‌های قهوه‌ای نخواهد داشت.
هرمان پونتزر (Herman Pontzer) استاد دانشگاه هانتر کالج (Hunter College) و فعال در حوزه انرژی و تبدیل انرژی (energetics) می‌گوید: «به همین دلیل است که وقتی در حال دویدن هستید، می‌توانید با یک لباس نازک نیز سرمای هوا را تحمل کنید اما اگر با همان لباس در هوای سرد ثابت و بی‌حرکت باشید، احساس سرما خواهید کرد و حتی ممکن است در صورت پوشیدن پالتو و کاپشن هم بدنتان برای تأمین گرمای لازم شروع به لرزیدن کند».
پونتزر می‌افزاید: «بهترین راه برای کمک گرفتن از سرما برای سوزاندن کالری این است که در هوای سرد بیرون باشید، ولی هیچ‌گونه فعالیت فیزیکی نداشته باشید. چون تنها در این صورت است که برای گرم شدن به فعالیت چربی‌های قهوه‌ای و لرز نیاز پیدا خواهید کرد».
یک راهکار برای سوزاندن بیشتر کالری هنگام ورزش در هوای سرد، این است که لباس بسیار کمی بپوشید تا بدنتان نیاز به گرمازایی پیدا کند اما حتی در این صورت هم کالری اضافه‌ای که می‌سوزانید بسیار ناچیز خواهد بود.
در قالب یک آزمایش، 200 نفر برای کل روز در اتاق‌های سرد قرار گرفتند و بدن آن‌ها در طول روز فقط 150 تا 200 کالری بیشتر مصرف کرد. نتایج این آزمایش نشان می‌دهد که ورزش کردن در هوای سرد که نهایتاً یک ساعت طول می‌کشد تأثیر چندانی بر مصرف کالری نخواهد داشت.
فعالیت‌های فیزیکی سهم اندکی در انرژی مصرفی روزانه افراد دارند.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید مدنظر داشته باشید، این است که فعالیت‌های فیزیکی سهم اندکی در انرژی مصرفی روزانه افراد دارند. انرژی مصرفی افراد از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
- سوخت‌وساز (متابولیسم) پایه بدن یا میزان انرژی مصرفی بدن در حالت استراحت
- انرژی لازم برای هضم غذا
- انرژی مصرفی برای فعالیت‌های فیزیکی
سوخت‌وساز پایه 60 تا 80 درصد انرژی مصرفی افراد را تشکیل می‌دهد، هضم غذا نیز 10 درصد انرژی مصرفی را به خود اختصاص می‌دهد. فقط 10 تا 30 درصد میزان انرژی مصرفی مربوط به فعالیت‌های فیزیکی است. گرمازایی سهمی بسیار ناچیز دارد و کمتر از 5 درصد از کل انرژی مصرفی را تشکیل می‌دهد که میزان آن با میزان زمانی که فرد در معرض هوای سرد قرار می‌گیرد، متناسب است.
توصیه کارشناسان این است که در هوایی که نه خیلی سرد است و نه خیلی گرم، ورزش کنید و اگر پرخوری می‌کنید باید توجه داشته باشید که صرف ورزش کردن (حتی در هوای سرد) برای کنترل وزن کافی نیست و باید وعده‌های غذایی خود را بیشتر ولی سبک‌تر کنید.