حاج حسین ملک، فرزند بزرگ حاج محمدکاظم، سال ۱۲۵۰ خورشیدی در منزل اجدادی خود در بازار بین‌الحرمین تهران به دنیا آمد. پس از رسیدن به سن رشد، تحصیلات خود را در حوزه‌های متفاوتی دنبال کرد.
او وارث همه ثروت خانواده ملک‌التجار بود که به‌واسطه سال‌ها حضور فعال این خانواده در عرصه سیاست و تجارت به دست آمده بود.
او روز ۲۹ تیر ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در «باغ ملی تهران» برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد که امروزه این موزه یکی از بهترین موزه‌های کشور محسوب می‌شود. همچنین در دو نوبت در سال‌های ۱۳۲۵ و ۱۳۳۰ املاک و مستغلات دیگری را وقف آستان قدس رضوی کرد و درامدشان را به کتابخانه اختصاص داد. املاک وقفی در سال ۱۳۳۰ شامل ۲۰ قطعه زمین بزرگ کشاورزی در خراسان و تعداد زیادی دکان در بازار تهران بود.
سکونتگاه حاج حسین ملک در مشهد امروزه در ضلع شرقی خیابان امام خمینی (ارگ سابق)، مقابل ساختمان دارایی قرار دارد. این خانه قدیمی در دو طبقه و با زیربنای حدود ۶۰۰ مترمربع در وسعتی معادل ۱۶۵۹ مترمربع در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی ساخته شد است.
این بنا در گذشته بسیار وسیع‌تر از امروز بوده و آنچه اکنون به خانه ملک مشهور شده، بخش بیرونی خانه است. این قسمت دو طبقه دارد که پذیرایی وسیع خانه با سقفی چوبی و منبت‌کاری شده و شومینه زیبای گچ‌بری شده در آن دیده می‌شود.
خانه ملک در مشهد از سال ۱۳۷۹ مورد مرمت قرار گرفت و هم‌اکنون «مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی خراسان رضوی» است. در نمای آن از تلفیق کاشی و آجر استفاده‌شده که این تزئینات به بنای خانه جلوهای چشم‌نواز و هنرمندانه بخشیده است.
نکته مهم اینکه حمام خانه حاج حسین ملک، نخستین و تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی در مشهد است. این حمام خصوصی در محوطه حیاط و باغ خانه ملک زیر تلی از خاک مدفون بود که با حفر گمانه‌های باستان‌شناسی کشف شد. مساحت تقریبی حمام حدود ۱۲۷ متر در زیرزمین با معماری خاص اسلامی است که دارای قسمت‌های میان در گرمخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آتشدان و محل انبار چوب و مواد سوختنی است. خانه ملک ازلحاظ معماری تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است، به‌طوری‌که نماسازی‌ها بر اساس معماری سنتی و پلان‌های اجراشده براساس معماری اروپایی است.
امروزه کارگاه‌های بافت فرش و گلیم، کارگاه سفال و سرامیک و لعاب‌کاری، کارگاه سوزن‌دوزی و انواع دوخت‌های سنتی، کارگاه معرق و منبت، کارگاه تذهیب و مینیاتور، کارگاه جلدسازی، چرم‌بری و صحافی سنتی در خانه ملک دایر است و هنرمندان برجسته و استادکاران حاذق، با عنایت به روش‌های سنتی، به خلق آثاری درخشان و فاخر می‌پردازند. آثاری که به سفارش سازمان میراث فرهنگی و برای نمایش در موزه‌های داخلی و خارجی خلق می‌شوند.
آدرس: مشهد، خیابان امام خمینی، روبه‌روی اداره دارایی